Aktywny węgiel: Detoksykacja i wsparcie trawienia

Aktywowany węgiel, często nazywany węglem aktywnym, stał się w ostatnich latach popularnym suplementem diety. Ten czarny proszek, pozyskiwany z naturalnych surowców, takich jak łupiny kokosowe lub drewno, przechodzi proces „aktywacji”, podczas którego dochodzi do zwiększenia porowatości, a tym samym zdolności adsorpcji. Czym jednak ten proces jest dla naszego zdrowia? W tym artykule przyjrzymy się bliżej, jak działa aktywowany węgiel, jakie są jego korzyści zdrowotne i ryzyka, oraz jak można go włączyć do zdrowego stylu życia.

Co to jest aktywowany węgiel i jak działa?

Aktywowany węgiel to specjalna forma węgla, która została przetworzona w taki sposób, aby miała bardzo wysoką porowatość. Dzięki temu ma znacznie większą powierzchnię, na którą mogą wiązać się różne substancje. Ten proces nazywa się adsorpcją, co oznacza, że aktywowany węgiel przyciąga i zatrzymuje cząsteczki na swojej powierzchni. To właśnie ta właściwość pozwala aktywowanemu węglowi działać jako skuteczny środek detoksykacyjny, ponieważ toksyny i szkodliwe substancje w przewodzie pokarmowym wiążą się z jego powierzchnią i są następnie wydalane z organizmu.

Produkcja aktywowanego węgla

Aktywowany węgiel powstaje z materiałów organicznych bogatych w węgiel, takich jak łupiny kokosowe, drewno lub węgiel. Proces produkcji składa się z dwóch kluczowych etapów: karbonizacji i aktywacji. Podczas karbonizacji surowiec jest podgrzewany do wysokich temperatur (zazwyczaj między 600 a 900 °C) w środowisku o niskiej zawartości tlenu, co prowadzi do usunięcia wszystkich lotnych substancji i pozostawienia czystego węgla. Następnie węgiel jest aktywowany poprzez działanie gazów lub chemikaliów, co prowadzi do powstania wielu mikroporów, które znacznie zwiększają powierzchnię węgla. Proces aktywacji jest odpowiedzialny za wspomnianą wcześniej zdolność aktywowanego węgla do adsorbowania różnych substancji, dzięki czemu jest idealny do zastosowań w medycynie, filtracji i innych zastosowaniach przemysłowych.

Aktywny vs. węgiel zwierzęcy

Aktywowany węgiel to forma węgla, która została przetworzona (aktywowany), aby miała wysoką porowatość, a co za tym idzie, zdolność adsorpcji. Aktywowany węgiel zazwyczaj powstaje z materiałów roślinnych, takich jak łupiny kokosowe lub drewno, i jest używany w wielu dziedzinach, w tym w medycynie, kosmetyce i filtracji wody. Dzięki swojej zdolności do adsorpcji toksyn i chemikaliów jest często wykorzystywany przy zatruciach i jako suplement diety w celu detoksykacji organizmu.

Węgiel zwierzęcy (znany również jako carbo animalis) to specyficzna forma węgla, która powstaje poprzez spalanie kości zwierzęcych (zazwyczaj krowich) w wysokich temperaturach. Chociaż węgiel zwierzęcy ma podobne właściwości jak aktywowany węgiel i również jest stosowany do adsorpcji substancji w przewodzie pokarmowym, zawiera dodatkowe związki, takie jak fosforan wapnia, które są specyficzne dla kości.

Oba rodzaje węgla mają więc właściwości adsorpcyjne i mogą być używane do podobnych celów (np. detoksykacja), ale różnią się pochodzeniem surowców oraz pewnymi właściwościami chemicznymi. Aktywowany węgiel jest ogólnie uważany za bardziej wszechstronny i stosowany w szerszym zakresie zastosowań.

Korzyści zdrowotne

Aktywowany węgiel jest najczęściej kojarzony z detoksykacją organizmu. Wiele osób jest przekonanych, że regularne spożywanie aktywowanego węgla przyczynia się do usuwania toksyn z organizmu, co prowadzi do poprawy ogólnego stanu zdrowia.

1. Detoksykacja i poprawa trawienia: Aktywowany węgiel jest popularnym elementem programów detoksykacyjnych. Uważa się, że pomaga w usuwaniu szkodliwych substancji z organizmu i wspiera zdrowe trawienie. Niektóre badania sugerują, że aktywowany węgiel pomaga w leczeniu wzdęć i gazów poprzez adsorpcję gazów wytwarzanych w przewodzie pokarmowym.¹

2. Obniżenie poziomu cholesterolu: Niektóre dowody sugerują, że aktywowany węgiel przyczynia się do obniżenia poziomu cholesterolu we krwi. Ta właściwość przypisywana jest zdolności węgla do adsorpcji kwasów żółciowych, które są prekursorami cholesterolu. Grupa pacjentów z hipercholesterolemią była leczona przez 4 tygodnie aktywowanym węglem w dawce 8 g trzy razy dziennie. Całkowity cholesterol w osoczu spadł o 25%, a LDL-cholesterol o 41%, podczas gdy HDL-cholesterol wzrósł o 8%.²

3. Leczenie zatrucia i przedawkowania: Aktywowany węgiel jest od dawna stosowany w leczeniu zatruć. Węgiel ma zdolność do adsorpcji trucizn i leków, co zapobiega ich wchłanianiu do krwiobiegu.¹ Ta właściwość czyni go ważnym narzędziem w sytuacjach awaryjnych, kiedy trzeba szybko działać.

Ryzyka i skutki uboczne

Mimo wielu korzyści, aktywowany węgiel nie jest pozbawiony ryzyk. Najczęstszymi skutkami ubocznymi są zaparcia i czarny stolec, co jest powszechnym i nieszkodliwym skutkiem zażywania aktywowanego węgla. W niektórych przypadkach jednak może ingerować w absorpcję składników odżywczych i leków, co prowadzi do niedoborów ważnych substancji w organizmie lub zmniejszenia skuteczności leków.

1. Interferencja z absorpcją leków: Aktywowany węgiel zmniejsza skuteczność niektórych leków poprzez ich adsorpcję, zanim trafią do krwiobiegu. Z tego powodu osoby przyjmujące leki powinny skonsultować zażywanie aktywowanego węgla ze swoim lekarzem.

2. Niedobory składników odżywczych: Ze względu na to, że aktywowany węgiel adsorbuje nie tylko toksyny, ale także składniki odżywcze, jego nadmierne stosowanie prowadzi do niedoborów ważnych witamin i minerałów.

Jak stosować aktywowany węgiel

Jeśli rozważasz zażywanie aktywowanego węgla, ważne jest, aby znać kilka zasad. Aktywowany węgiel jest dostępny w formie proszku, kapsułek lub tabletek i powinien być zażywany na pusty żołądek, najlepiej kilka godzin przed lub po posiłku czy zażyciu leków.

1. Kuracje detoksykacyjne: Aktywowany węgiel może być częścią krótkotrwałej kuracji detoksykacyjnej, która ma na celu oczyszczenie przewodu pokarmowego. Kuracje detoksykacyjne jednak nie powinny trwać dłużej niż kilka dni i zawsze powinny być skonsultowane z lekarzem.

2. Regularne utrzymanie systemu trawiennego: Niektórzy ludzie zażywają aktywowany węgiel regularnie w mniejszych dawkach, aby wspierać zdrowe trawienie i zapobiegać wzdęciom. Przy regularnym zażywaniu ważne jest obserwowanie, czy nie pojawiają się niepożądane skutki uboczne.

3. Zastosowanie w sytuacjach kryzysowych: Aktywowany węgiel powinien być częścią każdej domowej apteczki na wypadek zatrucia. W przypadku podejrzenia zatrucia, zawsze należy jednak poszukać pomocy medycznej.

Podsumowanie

Aktywowany węgiel to fascynująca substancja o wielu korzyściach zdrowotnych. Chociaż istnieją dowody na jego skuteczność w niektórych dziedzinach, takich jak detoksykacja czy obniżenie poziomu cholesterolu, ważne jest podejście z umiarem. Aktywowany węgiel nie jest panaceum, ale może być użytecznym narzędziem przy właściwym i świadomym stosowaniu. Przed zażyciem aktywowanego węgla, zawsze skonsultuj się z lekarzem lub specjalistą ds. żywienia, aby upewnić się, że jest dla ciebie odpowiedni i bezpieczny.

¹Masood, M., Ross, A. W., & Leffler, D. A. A dose-finding safety and feasibility study of oral activated charcoal and its effects on the gut microbiota in healthy volunteers not receiving antibiotics. PLOS ONE, 15(10), e0239986, 2020.

²Kuusisto, P., Vapaatalo, H., Manninen, V., Huttunen, J. K., & Neuvonen, P. J. Effect of activated charcoal on hypercholesterolaemia. Lancet, 1986, 2(8503), 366-367.