Jeśli możesz utożsamić się z czeskim powiedzeniem "sól jest na wagę złota", ten artykuł na pewno cię ucieszy. Dzisiaj uważamy sól za coś naturalnego, a nawet w ostatnich latach sól jest postrzegana jako największe zagrożenie dla naszego zdrowia. Jednak w przeszłości sól często była bardzo ważnym towarem handlowym, ponieważ była rzadka. W artykule wyjaśnimy różnicę między solą a sodem, do czego potrzebujemy sodu i jak organizm reguluje poziom sodu. Na końcu podpowiemy, które sole są wskazane i dlaczego.
Sól i sód? To nie to samo.
Nie możemy wybrać, czy chcemy spożywać sól czy nie. Jest ona po prostu niezbędna dla naszego organizmu. Sód odgrywa ważną rolę w regulacji płynów w organizmie oraz w normalnym funkcjonowaniu nerwów i mięśni. W trakcie ewolucji nasze ciała wypracowały wiele mechanizmów, aby radzić sobie z nadmiarem i niedoborem sodu. Trzeba powiedzieć, że organizm lepiej radzi sobie z nadmiarem sodu niż z jego niedoborem.
Sól jest minerałem, którym solimy nasze potrawy, jednak sód to pierwiastek śladowy, który zawiera sól. 1 g soli zawiera około 383 mg sodu. Zalecane dzienne spożycie soli wynosi maksymalnie 5 g, co odpowiada około 2 g sodu. Niemniej jednak, co do sodu, trzeba powiedzieć, że ogólne dzienne zalecenia nigdy nie są precyzyjne, ponieważ każdy ma inny styl życia i różne potrzeby sodu. Inne ilości sodu będą mieli sportowcy wytrzymałościowi, a inne osoby pracujące w trybie siedzącym, które nie uprawiają sportu.
Za co odpowiada sód?
- Reguluje ilość płynów w organizmie.
- Reguluje ciśnienie krwi.
- Pomaga utrzymać równowagę pH i objętość krwi.
- Wspiera funkcję nadnerczy, które produkują dziesiątki istotnych dla życia hormonów, w tym hormony stresu i płciowe.
- Wspiera funkcje układu nerwowego.
- Bierze udział w funkcji mięśni.
Sód reguluje również pragnienie soli, ponieważ gdy masz ochotę na słone jedzenie, oznacza to brak sodu. Chociaż nie zawsze tak musi być. Istnieją również okoliczności, gdy możesz mieć ochotę na słone potrawy, pomimo posiadania wystarczającej ilości sodu.
A jak organizm to wszystko kontroluje? Zacznijmy od mózgu. To tam znajdują się neurony, które pełnią funkcję małych czujników. Aby zrozumieć, jak te czujniki kontrolują poziom sodu, musimy wyjaśnić, co to jest bariera krew-mózg. Mózg to naprawdę uprzywilejowany narząd, do którego nie wszystko ma dostęp. Szczególnie duże cząsteczki nie mają dostępu do mózgu. Dzieje się tak, ponieważ mamy funkcjonalną barierę krew-mózg, która bardzo rygorystycznie kontroluje, co dostaje się do mózgu. Poza małymi cząsteczkami lub substancjami niezbędnymi dla życia, nic nie dostaje się do mózgu. Niemniej jednak neurony, które znajdują się w obszarze mózgu, gdzie mają za zadanie monitorować równowagę sodu (mają również inne funkcje), nie mają tak rygorystycznej bariery wokół siebie. Jeden z najważniejszych neuronów nosi nazwę OVLT (Organum Vasculosum Lamina Terminalis). Są to typy neuronów, które znajdują się blisko bariery krew-mózg, i ponieważ w tych miejscach bariera jest praktycznie niekompletna, te neurony są doskonałymi strażnikami tego, co znajduje się we krwi. Są w stanie wykryć, czy poziom sodu jest zbyt wysoki lub zbyt niski. Następnie te neurony są w stanie wysłać sygnał do innych części ciała, takich jak nerki, i nakazać większe wydalanie sodu z organizmu, aby pozbyć się nadmiaru sodu.
Czy sól zwiększa ciśnienie krwi?
Sól jest przedstawiana jako główny winowajca wysokiego ciśnienia krwi, które dziś dotyka nawet młodych ludzi. Niemniej jednak problem wysokiego ciśnienia krwi jest o wiele bardziej złożony, a obwinianie tylko soli byłoby nieco niesprawiedliwe. Wysokie ciśnienie krwi wynika głównie ze stresu, spożycia alkoholu i braku snu. Więc jeśli jesteś zestresowany, możesz zupełnie pominąć sól, a mimo to ciśnienie krwi się nie obniży. Wysokie ciśnienie krwi przede wszystkim wynika z niedoboru tlenku azotu w naczyniach krwionośnych. Faktycznie sól może faktycznie przyczyniać się do wzrostu ciśnienia krwi u niektórych osób, ale w żadnym wypadku nie jest to jedyny winowajca.
Jeśli mówimy o sodzie jako ryzyku dla naszego układu sercowo-naczyniowego, nie możemy nie wspomnieć o potasie. Te dwa minerały współpracują ze sobą. Jeśli masz wysokie ciśnienie krwi, konieczne jest uzupełnienie potasu, który pomaga regulować poziom sodu w organizmie. W zasadzie, aby organizm mógł pozbyć się nadmiaru sodu, potrzebuje odpowiedniego spożycia potasu. Dieta zawierająca mniejszą ilość soli (sodu) i większą ilość potasu może znacznie zmniejszyć obciążenie nerek.
Sód i uczucie pragnienia
Czy kiedykolwiek zastanawiałeś się, dlaczego odczuwasz pragnienie? I dlaczego uczucie pragnienia jest znacznie większe po spożyciu słonego jedzenia? Również za to odpowiedzialne są neurony OVLT, ponieważ one jako pierwsze wysyłają sygnał do jądra nadwzrokowego, które następnie łączy się z przysadką mózgową (obszar kontrolujący mózgu), a ta daje polecenie hormonowi zw. wazopresyną. Zwany jest również hormonem antydiuretycznym. Reguluje on ilość moczu i ma za zadanie albo zmniejszyć ilość moczu, albo ją zwiększyć. Niemniej jednak te neurony posiadają również zestaw receptorów, które mogą kontrolować poziom ciśnienia krwi. Jeśli dochodzi do obniżenia objętości krwi i tym samym spadku ciśnienia krwi, zwiększa się również uczucie pragnienia. Ten mechanizm, który kontroluje odczucie pragnienia, to naprawdę zaawansowany system, w którym sód wykrywa poziom płynów w organizmie. I albo odczuwamy pragnienie, albo wydalamy nadmiar płynów z moczem.
Swoją specyficzną rolę w tym mechanizmie pełnią nerki. Pełnią one funkcję filtra, ponieważ krew, która przez nie przepływa, zawiera wiele substancji, które nerki muszą przefiltrować. Sortują aminokwasy, minerały i inne substancje. Kierują się poleceniem przysadki mózgowej, więc albo nie odczuwamy potrzeby oddawania moczu, albo stymulują produkcję moczu, aby wyeliminować nadmiar substancji.
Ile soli potrzebuję? I czym więc solić?
Funkcjonowanie naszego organizmu zawsze zależne jest od równowagi. Istnieje wiele badań potwierdzających, że wysokie stężenie sodu ma negatywny wpływ na nasze zdrowie i funkcje mózgu. Z drugiej strony udowodniono również, że niskie stężenie sodu jest równie szkodliwe. Dotyczy to nie tylko funkcjonowania ciała, ale także funkcji mózgu. Komórki potrzebują sodu, ponieważ on pomaga im zatrzymać płyny wewnątrz komórek, a nie na zewnątrz.
Na samym początku wspomniałam, że ogólne zalecenia mówią o spożyciu 5 g soli dziennie. Jednak kiedy mówimy o soli, trzeba powiedzieć, że sól nie jest czymś, czym tylko solimy jedzenie, ponieważ większość przetworzonych produktów spożywczych już zawiera naprawdę dużą ilość soli. Dlatego często mamy do czynienia z nadmiarem soli. Niemniej jednak, jeśli nie spożywasz takich produktów, nie ma powodu do obaw związanych z solą.
Prawdopodobnie zgodzimy się, że sól jest nam naprawdę potrzebna nie tylko ze względu na nasze funkcje fizjologiczne. Szczerze mówiąc, jedzenie niesolonego jedzenia nie jest czymś, na co dobrze wspominamy. Dziś mamy o wiele większy dostęp do wysokiej jakości żywności z różnych zakątków świata. I sól nie jest wyjątkiem. Typowymi przykładami są różowa sól himalajska lub sól celtycka. One występują w swojej naturalnej postaci, bez dalszej obróbki. Mają wyższą zawartość minerałów, a jak wiemy, minerały często współpracują ze sobą, a nie działają oddzielnie.
- Sól himalajska - na pewno kiedyś słyszeliście o soli himalajskiej. Jest nazywana również solą różową, ponieważ ma piękny różowy kolor. Wydobywana jest w pakistańskim Pendżabie, u podnóża Himalajów. Jej naturalny różowy odcień wynika z niewielkiej ilości tlenku żelaza.
- Sól celtycka- w przeciwieństwie do zwykłej soli kuchennej ma mniejszą zawartość chlorku sodu. Wydobywana jest we Francji, w okolicy Guérande, niedaleko Morza Celtyckiego, w solniskach zbudowanych na warstwie szarej gliny. Dlatego też nosi przydomek soli szarej. Jest to więc sól morska, która nie jest poddawana żadnej obróbce, jedynie delikatnemu suszeniu. Dlatego ma autentyczny szary kolor i, co najważniejsze, zachowuje w sobie znacznie więcej minerałów.
Podobnie jak w przypadku większości żywności, również w przypadku soli ważna jest przede wszystkim ilość. Jeśli masz wybór, sól celtycka lub sól różowa to dobre wybory, aby zastąpić tradycyjną sól kuchenną.
Veronika Halusková
