Jajka: Co skrywają pod skorupką?

Jajka są jednym z najbardziej kompleksowych i najbardziej odżywczych źródeł pożywienia. Zawierają białka, tłuszcze, witaminy, minerały, i to wszystko w łatwo przyswajalnej formie. Ponadto są wszechstronne w kuchni, niezależnie od tego, czy chodzi o śniadania, pieczenie czy różne potrawy kulinarne. Przyjrzyjmy się ich historii, wartości odżywczej i innym ciekawostkom, które sprawiają, że są unikalnym składnikiem diety.

Historia i znaczenie kulturowe

Spożywanie jaj sięga tysięcy lat wstecz. W dawnej historii ludzie zbierali jajka dzikich ptaków, zanim doszło do udomowienia kur około 8 000 lat temu w południowo-wschodniej Azji. W różnych kulturach jajka pojawiają się jako symbol płodności, nowego życia i odnowy. W mitologii celtyckiej, greckiej i egipskiej jajka były uważane za symbol stworzenia. Do dziś w wielu krajach ozdabia się jajka wielkanocne, co symbolizuje zmartwychwstanie i nowy początek.

Wartości odżywcze i korzyści zdrowotne

Jajka są prawdziwym „superpożywieniem.” Jedno jajko (o masie około 50 gramów) dostarcza około 6-7 gramów białka, co czyni je doskonałym źródłem niezbędnych aminokwasów. Zawierają także tłuszcze, które znajdują się głównie w żółtku i są niezbędne do przyswajania witamin A, D, E i K, które są również obecne w jajku. Żółtko zawiera dalej cholinę, kluczową substancję dla funkcji mózgu, oraz luteinę z zeaksantyną, które chronią oczy przed uszkodzeniami spowodowanymi promieniowaniem UV.

Z punktu widzenia zdrowia jajka przyczyniają się do sytości, pomagają utrzymać stabilny poziom cukru we krwi i wspierają regenerację mięśni po aktywności fizycznej. Wcześniej jajka były uważane za nieodpowiednie z powodu wysokiej zawartości cholesterolu. Obecne badania jednak pokazują, że cholesterol z pożywienia nie wpływa na poziom cholesterolu we krwi tak znacząco, jak wcześniej sądzono. Spożywanie jajek może być częścią zdrowej diety, a nawet przyczyniać się do zmniejszenia ryzyka chorób serca.¹

Różne rodzaje

W kuchni używa się różnych rodzajów jajek, które różnią się smakiem, wielkością i zawartością składników odżywczych:

• Kury: Najbardziej rozpowszechniony i najłatwiej dostępny rodzaj jajek. Istnieją w różnych rozmiarach, od małych po duże, oraz w różnych kolorach skorup – od białej po ciemnobrązową.
• Przepiórcze: Małe, nakrapiane jajka o delikatniejszym smaku i wyższej koncentracji składników odżywczych. Zawierają więcej białka oraz żelaza na gram niż jajka kur i są często używane w gastronomii jako delikates.
• Kaczki i gęsi: Większe niż jajka kur, z wyższą zawartością tłuszczu. Są szczególnie popularne w niektórych kuchniach, na przykład chińskiej czy wietnamskiej.
• Strusie: Największe jadalne jajka, które mogą ważyć do 1,5 kg. Mają twardą skorupę i bogate żółtko. Jedno strusie jajko odpowiada około 24 jajom kury.

Jajka w gotowaniu i pieczeniu

Jajka są niezastąpionym składnikiem w kuchni dzięki swoim unikalnym właściwościom. Białka mają zdolność tworzenia piany podczas ubijania, co jest podstawą do przygotowywania bez, ciast i puszystych deserów. Żółtka działają jako emulgatory, co jest kluczowe przy przygotowywaniu majonezu, sosu holenderskiego lub kremowych nadzień.

Jajka można przygotować na wiele sposobów, które lubimy – gotowane na twardo, na miękko, jajecznica, smażone, jako omlet lub jajka po benedyktyńsku. W kuchni używa się ich również podczas pieczenia jako zagęszczacza lub spoiwa, które poprawia teksturę wypieków.

Przechowywanie i świeżość jaj

Jajka mają w lodówce trwałość około 3-5 tygodni. Dla lepszego przechowywania można osobno zamrozić białka i żółtka. Jajka zaleca się przechowywać w stabilnej temperaturze, najlepiej na drzwiach lodówki, gdzie nie dochodzi do częstych wahań temperatury. Aby zachować świeżość, jajka powinny być również przechowywane w lodówce końcówkami do dołu, aby żółtko pozostało na środku.

Prostym sposobem, aby sprawdzić świeżość jajka, jest zanurzenie go w wodzie. Świeże jajko pozostanie leżeć na dnie naczynia, podczas gdy starsze jajko zacznie się unosić. Jest to spowodowane tym, że u starszych jajek powiększa się komora powietrzna wewnątrz skorupki.

Ciekawostki

• Kolor skorupki: Jest wpływany rasą kur, nie zaś jakością czy wartością odżywczą jajka.
• Wielkość porów w skorupce: Skorupka ma tysiące mikroskopijnych porów, które pozwalają jajku „oddychać”. To jest powód, dlaczego jajko z czasem traci wilgoć i świeżość.
• Jajka strusie: Ich skorupka jest tak gruba, że wymaga piłki, aby je rozbić (a dokładniej otworzyć).
• Jajka w kosmetyce: Białka są składnikiem wielu domowych masek na twarz i włosy dzięki swoim napinającym i nawilżającym właściwościom.

Podsumowanie

Jajka są jednym z najbardziej kompleksowych i najbardziej korzystnych produktów spożywczych, które możesz włączyć do swojej diety. Dostarczają wysokiej jakości białka, zdrowe tłuszcze, witaminy i minerały. Niezależnie od tego, czy wykorzystujesz je na śniadanie, obiad czy kolację, ich wszechstronność w kuchni jest niezrównana. Ponadto są doskonałym źródłem substancji wspierających zdrowie oczu, mózgu i mięśni. Jajka bez wątpienia należą do kategorii „superfoods”, które warto spożywać regularnie.

¹Drouin-Chartier, J., Chen, S., Li, Y., Schwab, A., Stampfer, M., Sacks, F., Rosner, B., Willett, W., Hu, F., & Bhupathiraju, S. Egg consumption and risk of cardiovascular disease: three large prospective US cohort studies, systematic review, and updated meta-analysis. The BMJ, 2020, 368.