Mikroplastiki: Ukryte zagrożenie dla środowiska i naszego zdrowia

Mikroplastiki są jednym z najpoważniejszych problemów ekologicznych współczesności, które stopniowo zyskują coraz większą uwagę naukowców i społeczeństwa. Te drobne cząstki plastiku, które często nie są widoczne gołym okiem, znajdujemy w oceanach, źródłach słodkowodnych, glebie, a nawet w żywności, którą codziennie spożywamy. Chociaż ich wpływ na zdrowie człowieka wciąż jest przedmiotem badań, już teraz wiemy, że mikroplastiki stanowią poważne zagrożenie dla środowiska i ekosystemów na całym świecie.

Czym są mikroplastiki?

Mikroplastiki to cząstki plastiku o wielkości od 100 nanometrów do 5 milimetrów, które dostają się do środowiska na dwa główne sposoby:

1) Mikroplastiki pierwotne to małe cząstki plastiku, które są produkowane celowo dla określonych celów, takich jak ziarnka peelingu w kosmetykach, mikrokulki w pastach do zębów lub wypełniacze w różnych produktach.

2) Mikroplastiki wtórne powstają przez degradację większych przedmiotów plastikowych, takich jak butelki plastikowe, torby czy sieci rybackie, które w wyniku procesów fizycznych, chemicznych i biologicznych rozpadają się na drobne cząsteczki.

Mikroplastiki dostają się do środowiska różnymi drogami, na przykład przez ścieki, źle zarządzane odpady lub nawet pranie tekstyliów syntetycznych. Ze względu na ich małe rozmiary, często nie można ich łatwo przefiltrować z wody ani wychwycić tradycyjnymi procesami oczyszczania, co oznacza, że mają ogromny potencjał do rozprzestrzeniania się i gromadzenia w naturze.

Jak mikroplastiki wpływają na środowisko?

Jednym z najbardziej niepokojących aspektów mikroplastików jest ich wpływ na ekosystemy wodne. Oceany i morza, gdzie kumuluje się większość odpadów plastikowych, stały się głównym ogniskiem tego problemu. Mikroplastiki są spożywane przez organizmy wodne, od planktonu po ryby, ptaki morskie i ssaki. Te cząstki nieustannie przemieszczają się w łańcuchu pokarmowym i gromadzą się w organizmach, co może prowadzić do negatywnych skutków dla zdrowia zwierząt, takich jak zaburzenia systemu hormonalnego, stany zapalne i zmniejszona zdolnośćrozrodcza.

Oprócz oceanów mikroplastiki dostają się również do ekosystemów słodkowodnych, gleby i gruntów rolnych. W glebie mogą zakłócać strukturę gleby i wpływać na zdrowie mikroorganizmów, co może mieć długoterminowy wpływ na żyzność gleby i jakość produkcji rolniczej.

Mikroplastiki ponadto nie są biodegradowalne i mogą pozostawać w środowisku przez setki lat. W tym czasie uwalniają toksyczne chemikalia, takie jak bisfenol A (BPA), ftalany i inne szkodliwe substancje, które dodatkowo pogarszają zanieczyszczenie i negatywnie wpływają na zdrowie ekosystemów.

Mikroplastiki w łańcuchu pokarmowym i ludzkim ciele

Mikroplastiki niestety dostają się również do naszych źródeł żywności. Odkrycie, że mikroplastiki zostały znalezione w wodzie pitnej, soli, piwie i owocach morza, budzi obawy o ich wpływ na zdrowie człowieka. Badania wykazały, że przeciętny człowiek może spożywać rocznie do kilkudziesięciu tysięcy cząsteczek mikroplastiku, i to tylko z żywności i napojów. Analizując przybliżenie około 15% kalorii spożywanych przez Amerykanów, szacuje się, że ludzie rocznie spożywają między 39 000 a 52 000 cząsteczek mikroplastiku, w zależności od wieku i płci. Te wartości mogą wzrosnąć do 74 000 do 113 000 cząsteczek rocznie, jeśli weźmiemy pod uwagę również mikroplastiki wdychane z powietrza. Dodatkowo osoby, które przestrzegają zalecanego dziennego spożycia wody wyłącznie z plastikowych butelek, mogą spożywać aż o 90 000 mikroplastików więcej niż ci, którzy piją wodę z kranu, gdzie spożywa się około tylko 4 000 cząsteczek mikroplastiku rocznie.¹

Chociaż naukowcy wciąż dokładnie nie wiedzą, jak dalekosiężny wpływ mają mikroplastiki na zdrowie człowieka, niektóre badania sugerują, że mogą powodować stany zapalne, uszkodzenia komórek i wpływać na system odpornościowy. Na przykład badanie opublikowane w Journal of Hazardous Materials zbadało toksykologiczne skutki mikroplastików na ludzkich komórkach, w tym cytotoksyczność (śmierć komórek), reakcje immunologiczne, stres oksydacyjny i uszkodzenia błon komórkowych. Wyniki wskazują, że mikroplastiki mogą prowadzić do uszkodzeń komórek i wywoływać reakcje zapalne.² 

Inne badanie³ zbadało związek między mikro- i nanoplastikami (MNPs) a ryzykiem chorób sercowo-naczyniowych oraz obejmowało pacjentów z bezobjawową chorobą tętnic szyjnych, którzy przeszli endarterektomię tętnicy szyjnej. Stwierdzono, że mikroplastiki, zwłaszcza polietylen i polichlorek winylu, były obecne w płytkach tętnic szyjnych. Pacjenci z mikroplastikami w płytkach mieli czterokrotnie wyższe ryzyko wystąpienia zawału, udaru lub śmierci w ciągu 34 miesięcy obserwacji niż pacjenci bez obecności MNPs. Badanie sugeruje zatem, że obecność mikroplastików w płytkach tętniczych może zwiększać ryzyko incydentów sercowo-naczyniowych. Mikroplastiki mogą również służyć jako nośniki szkodliwych chemikaliów i patogenów, które mogą być uwalniane do ciała podczas ich konsumpcji.

Źródła mikroplastików: Skąd pochodzą?

Mikroplastiki mogą pochodzić z różnych źródeł. Niektórzy z największych dostawców tego globalnego problemu to:

1) Kosmetyki: Niektóre produkty, takie jak kremy peelingujące, pasty do zębów i żele pod prysznic, zawierają mikroplastiki jako małe cząstki złuszczające. Chociaż te produkty są ograniczane na całym świecie, nadal są znaczącym źródłem pierwotnych mikroplastików.

2) Odzież: Podczas prania tkanin syntetycznych, takich jak poliester, nylon i akryl, do wody uwalniane są mikrowłókna, które następnie dostają się do cieków wodnych.

3) Opakowania plastikowe: Degradacja opakowań plastikowych i innych wyrobów plastikowych przyczynia się do powstawania wtórnych mikroplastików. Jest to długotrwały proces, który trwa dziesiątki do setek lat, podczas którego przedmioty plastikowe stopniowo rozpadają się na mniejsze części.

4) Opony: Zużycie opon pojazdów podczas jazdy powoduje uwalnianie mikrocząsteczek do powietrza, które następnie osadzają się na ziemi lub dostają się do cieków wodnych.

Możliwości rozwiązania i zapobiegania

Aby rozwiązać problem mikroplastików, konieczne jest przyjęcie kompleksowego podejścia obejmującego działania legislacyjne, innowacje technologiczne i zmianę zachowań konsumentów. Oto kilka kluczowych kroków, które mogą pomóc zmniejszyć ilość mikroplastików w środowisku:

1. Ograniczenie stosowania plastiku: Zmniejszenie produkcji jednorazowych plastików jest jednym z głównych kroków w rozwiązaniu problemu. Unia Europejska i inne kraje podjęły działania na rzecz zakazu niektórych jednorazowych plastików, takich jak plastikowe słomki, naczynia czy patyczki kosmetyczne, w celu zmniejszenia ilości odpadów plastikowych, które trafiają do przyrody.

2. Rozwój materiałów biodegradowalnych: Jedną z nadziei na przyszłość jest rozwój plastików, które szybciej rozkładają się w naturze i nie mają negatywnego wpływu na ekosystemy. Badania w tej dziedzinie są nadal we wczesnych fazach, ale istnieje potencjał do opracowania materiałów, które zastąpią tradycyjne plastiki.

3. Innowacje technologiczne w usuwaniu mikroplastików: Postęp w technologiach oczyszczania wód może pomóc usunąć mikroplastiki z ścieków przed ich uwolnieniem do środowiska. Niektóre innowacje obejmują technologie filtracji i metody biologiczne, które poprawiają skuteczność wychwytywania mikroplastików.

4. Zwiększanie świadomości publicznej: Kluczowym elementem rozwiązania problemu mikroplastików jest podnoszenie świadomości wśród konsumentów o ich wpływie i możliwości zmniejszenia ich użycia. Edukacja na temat właściwego sortowania odpadów, zmniejszenia zużycia jednorazowych plastików i wyboru bardziej zrównoważonych alternatyw jest kluczowa dla zmiany zachowań.

5. Poprawa systemów recyklingu: Recykling plastiku jest nadal niewystarczający i wiele produktów plastikowych kończy na wysypiskach lub w naturze. Zwiększenie efektywności systemów recyklingu i zapewnienie wyższego poziomu recyklingu plastiku może zmniejszyć ilość odpadów plastikowych trafiających do przyrody.

Co mogę zrobić sam?

Oto kilka prostych sposobów, jak można przyczynić się do ograniczenia problemu mikroplastików:

1. Ogranicz spożycie plastiku: Wybieraj produkty wielokrotnego użytku zamiast jednorazowych plastików. Na przykład używaj toreb materiałowych, stalowych słomek lub butelek wielokrotnego napełnienia.

2. Wybieraj zrównoważone materiały: Popieraj produkty wykonane z naturalnych, biodegradowalnych lub recyklowanych materiałów.

3. Sortowanie i recykling: Prawidłowo sortuj odpady, aby zapewnić, że plastiki nie będą kończyć na wysypiskach lub w oceanach.

4. Przedłuż żywotność tekstyliów: Zmniejsz liczbę prań odzieży syntetycznej, aby ograniczyć uwalnianie mikrowłókien do wody. Kup specjalne torby do prania, które chwytają uwalniane włókna.

Podsumowanie