Selen i jego znaczenie dla prawidłowego funkcjonowania organizmu

Wraz z nadejściem nowoczesnych badań coraz bardziej dostrzega się, jak ważny jest selen dla zdrowia ludzkiego. Ten śladowy minerał, obecny w organizmie człowieka w bardzo małych ilościach, wpływa na szeroką gamę funkcji fizjologicznych. Choć nasze ciało nie potrzebuje go w dużych dawkach, jego niedobór może mieć znaczący wpływ na zdrowie. Chociaż selen został odkryty w XIX wieku, jego wpływ na zdrowie został dokładnie zmapowany na przestrzeni ostatnich dekad.

Znaczenie selenu dla organizmu

1. Funkcja antyoksydacyjna¹
   Selen jest częścią enzymu glutation peroksydaza, który działa jako kluczowy antyoksydant. Chroni komórki przed stresem oksydacyjnym i przyczynia się do zapobiegania poważnym chorobom przewlekłym. Funkcja antyoksydacyjna pomaga utrzymać struktury komórkowe nienaruszone i funkcjonalne.

2. Wspieranie funkcji tarczycy²
   Tarczyca potrzebuje selenu do prawidłowej konwersji hormonów T4 na T3, który jest biologicznie aktywny. Dzięki temu selen przyczynia się do regulacji metabolizmu i poziomu energii. Przy niedoborze tego minerału tarczyca nie działa efektywnie, co prowadzi do różnych zaburzeń hormonalnych.

3. Wzmocnienie układu odpornościowego³
   Selen stymuluje komórki odpornościowe i poprawia ich zdolność do walki z infekcjami. Jego odpowiednie spożycie przyczynia się do lepszej odpowiedzi immunologicznej i chroni organizm przed szkodliwymi mikroorganizmami.

4. Wsparcie zdrowia sercowo-naczyniowego⁴
   Dzięki zdolności do zmniejszania stresu oksydacyjnego i stanów zapalnych, selen wspiera zdrowie naczyń krwionośnych i serca. Wspiera zdrowy krążenie krwi i chroni ściany naczyń przed uszkodzeniem, co zmniejsza ryzyko chorób serca.

5. Zdrowie układu rozrodczego⁵
   Selen jest kluczowy dla prawidłowej produkcji i ruchliwości plemników, co czyni go ważnym elementem dla męskiej płodności. Jego odpowiednia ilość wspiera zdrowie reprodukcyjne i ogólną równowagę hormonalną.

Źródła selenu i zalecana dzienna dawka

Zalecana dzienna dawka selenu dla dorosłych wynosi około 55 mikrogramów. Selen występuje w różnych produktach spożywczych, a jego ilość zależy od zawartości selenu w glebie, w której są uprawiane. Do najlepszych źródeł selenu należą:

• Orzechy brazylijskie: Jedno z najbogatszych naturalnych źródeł selenu.
• Owoce morza i ryby: Tuńczyk, łosoś, sardynki i ostrygi zawierają duże ilości selenu.
• Mięso: Wołowina, kurczak i indyk dostarczają stabilnej dawki selenu.
• Jajka i produkty mleczne: Również zawierają selen, ale w mniejszych ilościach.

Minerały wspierające działanie selenu

Podczas przyjmowania suplementów diety zawierających selen warto go łączyć z innymi minerałami, które zwiększają jego działanie i wspierają synergię w organizmie.

• Cynk: Cynk i selen są kluczowymi elementami biorącymi udział w procesach antyoksydacyjnych. Cynk wspiera funkcje enzymów chroniących komórki przed stresem oksydacyjnym, podczas gdy selen jest częścią enzymu glutation peroksydaza, który neutralizuje wolne rodniki. Te pierwiastki wzajemnie się uzupełniają w ochronie komórek przed uszkodzeniem i w redukcji procesów zapalnych w organizmie. Kombinacja cynku i selenu przyczynia się do poprawy funkcji odpornościowej i wsparcia równowagi hormonalnej.

• Witamina E: Selen i witamina E wspólnie zwiększają skuteczność procesów antyoksydacyjnych w organizmie. Oba minerały pomagają neutralizować wolne rodniki i chronić komórki przed uszkodzeniem, co przyczynia się do poprawy zdrowia układu sercowo-naczyniowego i skóry.

• Jod: Dla prawidłowego funkcjonowania tarczycy istotna jest kombinacja selenu i jodu. Podczas gdy jod jest niezbędny do produkcji hormonów tarczycy, selen zapewnia ich przemianę w aktywną formę, co wspiera optymalny metabolizm. Zaleca się jednak skonsultowanie suplementacji jodu z lekarzem, zwłaszcza jeśli masz zdiagnozowane zaburzenia tarczycy i przyjmujesz leki (np. na niedoczynność lub nadczynność tarczycy).

Objawy niedoboru i nadmiaru selenu

Niedobór selenu może prowadzić do różnych problemów zdrowotnych, w tym zakłócenia funkcji układu odpornościowego, zmniejszonej funkcji tarczycy i zwiększonego ryzyka chorób sercowo-naczyniowych. Do objawów niedoboru selenu należą zmęczenie, osłabienie mięśni, zwiększone ryzyko infekcji i trudności w rozmnażaniu. W niektórych ekstremalnych przypadkach niedobór selenu prowadzi do poważnych komplikacji zdrowotnych, takich jak choroba Kaszana (choroba serca) czy choroba Kashin-Becka (deformacja stawów).

Zbyt wysoki przyjmowanie selenu może również być szkodliwe i prowadzić do selenozy, stanu charakteryzującego się nudnościami, biegunką, łamliwością paznokci i włosów, a nawet problemami neurologicznymi. Długotrwałe nadmierne spożywanie selenu może mieć poważne skutki, dlatego ważne jest trzymanie się zalecanego dziennego spożycia i nie przyjmowanie wysokich dawek suplementów diety bez nadzoru lekarza.

Wnioski

Selen jest niezbędnym minerałem, którego działanie w organizmie obejmuje wsparcie tarczycy, układu odpornościowego i ochronę przed stresem oksydacyjnym. Jego kombinacja z innymi minerałami, takimi jak cynk czy witamina E, może poprawić jego działanie i wspierać zdrowie całego organizmu. Choć ciało potrzebuje tylko niewielkich ilości selenu, jego niedobór lub nadmiar może prowadzić do poważnych problemów zdrowotnych.

¹Rayman, M. P. The importance of selenium to human health. Lancet. 2000, 356(9225), 233-241. doi: 10.1016/S0140-6736(00)02490-9.

²Köhrle, J., Gärtner, R. Selenium and thyroid. Best Practice & Research Clinical Endocrinology & Metabolism. 2009, 23(6), 815-827. doi: 10.1016/j.beem.2009.08.002.

³Huang, Z., Rose, A. H., Hoffmann, P. R. The role of selenium in inflammation and immunity: From molecular mechanisms to therapeutic opportunities. Antioxidants & Redox Signaling. 2012, 16(7), 705-743. doi: 10.1089/ars.2011.4145.

⁴Benstoem, C., Goetzenich, A., Kraemer, S., Borosch, S., Manzanares, W., Hardy, G., Stoppe, C. Selenium and Its Supplementation in Cardiovascular Disease—What do We Know? Nutrients. 2015, 7, 3094-3118. doi: 10.3390/nu7053094. 

⁵Scott, R., Macpherson, A., Yates, R., Hussain, B., Dixon, J. The effect of oral selenium supplementation on human sperm motility. British Journal of Urology. 1998, 82(1), 76-80. doi: 10.1046/J.1464-410X.1998.00683.X.