Wraz z nadejściem nowoczesnych badań coraz bardziej dostrzega się, jak ważny jest selen dla zdrowia ludzkiego. Ten śladowy minerał, obecny w organizmie człowieka w bardzo małych ilościach, wpływa na szeroką gamę funkcji fizjologicznych. Choć nasze ciało nie potrzebuje go w dużych dawkach, jego niedobór może mieć znaczący wpływ na zdrowie. Chociaż selen został odkryty w XIX wieku, jego wpływ na zdrowie został dokładnie zmapowany na przestrzeni ostatnich dekad.
Znaczenie selenu dla organizmu
-
Funkcja antyoksydacyjna1
Selen jest częścią enzymu glutation peroksydaza, który działa jako kluczowy antyoksydant. Chroni komórki przed stresem oksydacyjnym i przyczynia się do zapobiegania poważnym chorobom przewlekłym. Funkcja antyoksydacyjna pomaga utrzymać struktury komórkowe nienaruszone i funkcjonalne. -
Wspieranie funkcji tarczycy2
Tarczyca potrzebuje selenu do prawidłowej konwersji hormonów T4 na T3, który jest biologicznie aktywny. Dzięki temu selen przyczynia się do regulacji metabolizmu i poziomu energii. Przy niedoborze tego minerału tarczyca nie działa efektywnie, co prowadzi do różnych zaburzeń hormonalnych. -
Wzmocnienie układu odpornościowego3
Selen stymuluje komórki odpornościowe i poprawia ich zdolność do walki z infekcjami. Jego odpowiednie spożycie przyczynia się do lepszej odpowiedzi immunologicznej i chroni organizm przed szkodliwymi mikroorganizmami. -
Wsparcie zdrowia sercowo-naczyniowego4
Dzięki zdolności do zmniejszania stresu oksydacyjnego i stanów zapalnych, selen wspiera zdrowie naczyń krwionośnych i serca. Wspiera zdrowy krążenie krwi i chroni ściany naczyń przed uszkodzeniem, co zmniejsza ryzyko chorób serca. -
Zdrowie układu rozrodczego5
Selen jest kluczowy dla prawidłowej produkcji i ruchliwości plemników, co czyni go ważnym elementem dla męskiej płodności. Jego odpowiednia ilość wspiera zdrowie reprodukcyjne i ogólną równowagę hormonalną.
 Význam selenu pro organismus.jpg)
Źródła selenu i zalecana dzienna dawka
Zalecana dzienna dawka selenu dla dorosłych wynosi około 55 mikrogramów. Selen występuje w różnych produktach spożywczych, a jego ilość zależy od zawartości selenu w glebie, w której są uprawiane. Do najlepszych źródeł selenu należą:
- Orzechy brazylijskie: Jedno z najbogatszych naturalnych źródeł selenu.
- Owoce morza i ryby: Tuńczyk, łosoś, sardynki i ostrygi zawierają duże ilości selenu.
- Mięso: Wołowina, kurczak i indyk dostarczają stabilnej dawki selenu.
- Jajka i produkty mleczne: Również zawierają selen, ale w mniejszych ilościach.
Minerały wspierające działanie selenu
Podczas przyjmowania suplementów diety zawierających selen warto go łączyć z innymi minerałami, które zwiększają jego działanie i wspierają synergię w organizmie.
-
Cynk: Cynk i selen są kluczowymi elementami biorącymi udział w procesach antyoksydacyjnych. Cynk wspiera funkcje enzymów chroniących komórki przed stresem oksydacyjnym, podczas gdy selen jest częścią enzymu glutation peroksydaza, który neutralizuje wolne rodniki. Te pierwiastki wzajemnie się uzupełniają w ochronie komórek przed uszkodzeniem i w redukcji procesów zapalnych w organizmie. Kombinacja cynku i selenu przyczynia się do poprawy funkcji odpornościowej i wsparcia równowagi hormonalnej.
-
Witamina E: Selen i witamina E wspólnie zwiększają skuteczność procesów antyoksydacyjnych w organizmie. Oba minerały pomagają neutralizować wolne rodniki i chronić komórki przed uszkodzeniem, co przyczynia się do poprawy zdrowia układu sercowo-naczyniowego i skóry.
-
Jod: Dla prawidłowego funkcjonowania tarczycy istotna jest kombinacja selenu i jodu. Podczas gdy jod jest niezbędny do produkcji hormonów tarczycy, selen zapewnia ich przemianę w aktywną formę, co wspiera optymalny metabolizm. Zaleca się jednak skonsultowanie suplementacji jodu z lekarzem, zwłaszcza jeśli masz zdiagnozowane zaburzenia tarczycy i przyjmujesz leki (np. na niedoczynność lub nadczynność tarczycy).
 Zinc Complex.jpg)
Objawy niedoboru i nadmiaru selenu
Niedobór selenu może prowadzić do różnych problemów zdrowotnych, w tym zakłócenia funkcji układu odpornościowego, zmniejszonej funkcji tarczycy i zwiększonego ryzyka chorób sercowo-naczyniowych. Do objawów niedoboru selenu należą zmęczenie, osłabienie mięśni, zwiększone ryzyko infekcji i trudności w rozmnażaniu. W niektórych ekstremalnych przypadkach niedobór selenu prowadzi do poważnych komplikacji zdrowotnych, takich jak choroba Kaszana (choroba serca) czy choroba Kashin-Becka (deformacja stawów).
Zbyt wysoki przyjmowanie selenu może również być szkodliwe i prowadzić do selenozy, stanu charakteryzującego się nudnościami, biegunką, łamliwością paznokci i włosów, a nawet problemami neurologicznymi. Długotrwałe nadmierne spożywanie selenu może mieć poważne skutki, dlatego ważne jest trzymanie się zalecanego dziennego spożycia i nie przyjmowanie wysokich dawek suplementów diety bez nadzoru lekarza.
Wnioski
Selen jest niezbędnym minerałem, którego działanie w organizmie obejmuje wsparcie tarczycy, układu odpornościowego i ochronę przed stresem oksydacyjnym. Jego kombinacja z innymi minerałami, takimi jak cynk czy witamina E, może poprawić jego działanie i wspierać zdrowie całego organizmu. Choć ciało potrzebuje tylko niewielkich ilości selenu, jego niedobór lub nadmiar może prowadzić do poważnych problemów zdrowotnych.
1Rayman, M. P. The importance of selenium to human health. Lancet. 2000, 356(9225), 233-241. doi: 10.1016/S0140-6736(00)02490-9.
2Köhrle, J., Gärtner, R. Selenium and thyroid. Best Practice & Research Clinical Endocrinology & Metabolism. 2009, 23(6), 815-827. doi: 10.1016/j.beem.2009.08.002.
3Huang, Z., Rose, A. H., Hoffmann, P. R. The role of selenium in inflammation and immunity: From molecular mechanisms to therapeutic opportunities. Antioxidants & Redox Signaling. 2012, 16(7), 705-743. doi: 10.1089/ars.2011.4145.
4Benstoem, C., Goetzenich, A., Kraemer, S., Borosch, S., Manzanares, W., Hardy, G., Stoppe, C. Selenium and Its Supplementation in Cardiovascular Disease—What do We Know? Nutrients. 2015, 7, 3094-3118. doi: 10.3390/nu7053094.
5Scott, R., Macpherson, A., Yates, R., Hussain, B., Dixon, J. The effect of oral selenium supplementation on human sperm motility. British Journal of Urology. 1998, 82(1), 76-80. doi: 10.1046/J.1464-410X.1998.00683.X.