Hałas ma globalny wpływ na nasze zdrowie. Według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) hałas jest jednym z największych zagrożeń dla środowiska, z którym musimy się zmierzyć. Wraz z rozwojem przemysłu i urbanizacją w połowie XIX wieku, hałasowe zanieczyszczenie stało się dosłownie alarmujące. W dzisiejszym artykule omówimy wpływ hałasu na nasze zdrowie. Przedstawimy również wskazówki, które pomogą minimalizować hałas w bezpośrednim sąsiedztwie.
Wpływ hałasu na nasze zdrowie
Najprawdopodobniej dla nikogo z nas hałas nie jest zbyt korzystny. Niektórzy reagują na hałas bardziej, inni mniej. Pod pojęciem hałasu najpierw wyobrażamy sobie głośność na koncercie, w trakcie budowy itp. Jednak istnieje również hałas, któremu przestaliśmy zwracać uwagę w naszym codziennym życiu w miastach. Jeśli się nad tym zastanowimy, sami możemy sobie wyobrazić, że życie w wielkim mieście lub na wsi niesie ze sobą wiele różnic. I hałas jest jednym z nich. Kiedyś normalne było, że po zachodzie słońca panowała prawie zupełna cisza. Dziś jesteśmy otoczeni różnymi dźwiękami i światłami nawet w nocy, które mają negatywny wpływ na nasze zdrowie. A może większy, niż sobie zdajemy sprawę.
Szacuje się, że jedna trzecia światowej populacji i trzy czwarte mieszkańców miast przemysłowych ma pewien stopień utraty słuchu w wyniku ekspozycji na dźwięki o wysokiej intensywności.
Według Europejskiej Agencji Środowiska (EEA) hałas odpowiada w samej Europie za 16 600 przedwczesnych zgonów i ponad 72 000 hospitalizacji rocznie. Udowodniono, że długotrwałe narażenie na hałas nie tylko powoduje utratę słuchu, tinnitus (szumy uszne) i nadwrażliwość na dźwięk, ale może również powodować lub pogarszać choroby układu sercowo-naczyniowego! Ponadto może przyczyniać się do występowania cukrzycy typu 2, zaburzeń snu, stresu, problemów psychicznych oraz obniżenia zdolności poznawczych, w tym pogorszenia pamięci i koncentracji.
Pomiar hałasu i problemy związane z nadmiernym hałasem.
Życie wokół nas staje się coraz bardziej hałaśliwe. Głównymi winowajcami są transport, górnictwo, nieustanny wzrost miast i równoczesne wycinanie lasów. W rezultacie niszczone są naturalne tłumiki dźwięku, które w zasadzie działają jak poduszki dźwiękochłonne. Istnieją tzw. mapy hałasu, które mają monitorować i mapować hałas w naszym otoczeniu. Jednak mapy hałasu są dość bezużyteczne, jeśli nadal preferuje się budowę centrów handlowych, biurowców i stref przemysłowych. Z drugiej strony, maleje budowa naturalnego środowiska, które może eliminować hałas, takie jak parki i związane z nimi nasadzenia drzew i roślin.
Hałas mierzony jest za pomocą jednostki - decybelu. Zakres percepcji hałasu jest dość mały, ponieważ mówimy tutaj o skali od 0 do 140 decybeli. Wartość 0 jest dla nas niesłyszalna, a hałas o sile 140 decybeli jest dla naszego słuchu śmiertelny, prowadzący do utraty słuchu. Bezpieczny poziom hałasu dla nas wynosi 70-80 decybeli. Oczywiście istnieją wytyczne dotyczące konkretnych wartości hałasu. W ciągu dnia hałas nie powinien przekraczać średnio 55 decybeli. Jednak zwłaszcza w większych miastach ta granica jest stale przekraczana.
Głośne dźwięki stymulują migdałki, część mózgu regulującą instynkty przetrwania. To powoduje reakcję ciała "walcz lub uciekaj", co oznacza, że zostajesz narażony na napływ adrenaliny i kortyzolu. Bez świadomości tego, częstość akcji serca i ciśnienie krwi gwałtownie wzrastają, co oczywiście nam szkodzi.
Nasz organizm jest ciągle wystawiany na hałas, pomimo braku możliwości adaptacji w trakcie ewolucji. U niektórych osób może to prowadzić do rozwoju hiperakuzji. Jest to zwiększona wrażliwość na codzienne dźwięki, takie jak dźwięk silnika samochodu, odkurzacza czy nawet odgłosy żucia. Konkretna przyczyna hiperakuzji nie jest całkowicie jasna, ale może być spowodowana nagłym wystąpieniem lub stopniowym rozwojem. Może być związana z migreną, długotrwałą ekspozycją na hałaśliwe środowisko lub nawet boreliozą.
Jak to działa?
Interesujące jest, że najbardziej negatywnie wpływają na nas dźwięki, które często nie zdajemy sobie sprawy, że je słyszymy. Szczególnie te, które "słyszymy" podczas snu. Ludzkie ucho jest niezwykle wrażliwe i nigdy nie odpoczywa. Nawet gdy śpimy, nasze uszy funkcjonują. Rejestrują i przekazują dźwięki, które są filtrowane i interpretowane przez różne części mózgu. To jest stały otwarty kanał słuchowy. Bez naszej świadomości słyszymy dźwięki, takie jak hałas komunikacji publicznej, samolotów czy muzyka dochodząca od sąsiada. Wszystkie dźwięki są ciągle przetwarzane, a organizm reaguje na nie różnymi sposobami za pośrednictwem nerwów.
Chociaż hałas nie obudzi Cię ze snu, nasz mózg przetwarza te bodźce i reaguje na stres akustyczny poprzez zwiększenie produkcji kortyzolu i adrenaliny. To właśnie ta reakcja może prowadzić do chorób układu sercowo-naczyniowego i innych powikłań zdrowotnych.
Co powoduje długotrwałe wystawienie na hałas?
1.) Zaburzenia snu.
1/3 naszego życia spędzamy na śnie, co czyni go bardzo istotną częścią naszego życia. Sen jest niezwykle ważny dla naszego organizmu, ponieważ w tym czasie zachodzą w nim fundamentalne procesy, które są kluczowe dla naszego zdrowia. Dlaczego sen jest tak istotny i co się dzieje podczas snu, wyjaśniliśmy szczegółowo w tym artykule. Jeśli nasz sen jest zakłócany przez hałas, nie jest tak jakościowy, trwa dłużej zanim zaśniemy, budzimy się już zmęczeni i coraz wcześniej. Jeśli dobrze to znasz, prawdopodobnie odczuwasz mniejszą produktywność w ciągu dnia, a myśli skupiają się tylko na tym, żeby znowu się położyć. Hałas jest jednym z głównych czynników zakłócających jakość snu, zaraz po świetle.
2.) Choroby układu sercowo-naczyniowego
Czy przyszło Ci do głowy, że choroby układu sercowo-naczyniowego mogą być związane z ciągłym wystawieniem na nadmierny hałas? Hałas aktywuje układ limbiczny mózgu, który odgrywa rolę w regulacji emocji, uwalnianiu hormonów stresu do krwi i kontrolowaniu układu nerwowego sympatycznego. Gdy nasz sen jest regularnie zakłócany przez hałas, nasze serce bije szybciej.1 Nadmierny hałas szkodzi nam przede wszystkim poprzez wydzielanie adrenaliny, przez co organizm mylnie interpretuje hałas jako zagrożenie, co prowadzi do skurczu naczyń i wzrostu ciśnienia krwi. Badania za pomocą specjalistycznych technik obrazowania mózgu wykazały zwiększoną aktywność w amigdali podczas wystawienia na hałas. To obszar mózgu, który bierze udział w przetwarzaniu stresu, lęku i niepokoju. Nadmierny hałas również prowadzi do zwiększenia stanu zapalnego w tętnicach, co jest znanym czynnikiem wywołującym problemy układu sercowo-naczyniowego.
3.) Zaburzenia koncentracji i trudności w nauce
Jeśli trudno Ci się skupić przy zwiększonym hałasie, to uwierz, że jesteś w większości. Według badań to właśnie hałas powoduje zaburzenia koncentracji u dzieci 2 oraz nawet trudności w nauce, czytaniu i zapamiętywaniu. Ma również bezpośredni wpływ na zdolność rozumienia instrukcji. U dzieci narażonych na częsty lub głośny hałas ważne jest obserwowanie oznak utraty słuchu. Regularne badania i testy słuchu mogą pomóc określić, czy doszło do uszkodzenia. Głośne dźwięki w tle, na przykład, pogarszają rozwój mózgu w wieku niemowlęcym i szkodzą słuchowi i mowie. Nawet niemowlęta nie mogą nauczyć się mówić dobrze, jeśli radio lub telewizor są stale włączone. Dorosłym również nie unikają trudności w koncentracji w hałaśliwym środowisku, dlatego jeśli chcesz wejść w odpowiednią fazę skupienia, zapewnij sobie ciszę.
4.) Upośledzenie słuchu i szumy uszne (tinnitus)
Upośledzenie słuchu wiąże się z nadwrażliwością na dźwięki. Brzmi to dziwnie, ale bez względu na przyczynę uszkodzenia słuchu, prawdopodobnie również bardzo wrażliwie reagujesz na dźwięki otoczenia. Po prostu odbierasz je emocjonalnie jako bardzo intensywne. Układ słuchowy działa przez 24 godziny na dobę. W przeciwieństwie do oczu, które są chronione powiekami, uszy nie mają żadnej ochrony. Dlatego "uszy są zawsze czujne" i nigdy nie odpoczywają. Utrata słuchu jest uważana za niepełnosprawność od momentu, kiedy człowiek ma trudności w komunikacji w codziennych sytuacjach, trudno mu zrozumieć, gdy wokół niego jest hałas. Ma to wpływ na jakość codziennego życia.
Tinnitus to syczenie, dzwonienie lub bzyczenie w uszach lub głowie. Osoba słyszy te dźwięki, pomimo braku zewnętrznego źródła. Może być wynikiem ekspozycji na wysoki poziom hałasu, takiego jak głośna muzyka. Problem może być przejściowy lub trwały.
5.) Negatywny wpływ na psychikę
Hałas jest źródłem stresu. Wywołuje reakcje w organizmie, w tym wydzielanie niektórych hormonów, takich jak adrenalina i kortyzolu. Jak już wspomniałam, każdy z nas ma inną wrażliwość na percepcję hałasu. Ma to wpływ nie tylko na naszą koncentrację i postrzeganie, ale może również negatywnie wpływać na naszą psychikę. Zwłaszcza wtedy, gdy jesteśmy regularnie wystawiani na nieprzyjemny hałas. Możemy odczuwać nieprzyjemne napięcie, czuć się zestresowani lub cierpieć z powodu bólów głowy i migreny.
Trwale przekraczany hałas, nawet w nocy w połączeniu ze słabą jakością snu, może prowadzić do lęku i ataków paniki. Często nie zdajemy sobie sprawy, że powstające depresje mogą być spowodowane hałasem, co jeszcze pogarsza sytuację.
6.) Zagrożenie dla ekosystemu wodnego
Ekosystemy oceanów są zagrożone zanieczyszczeniem, nie tylko tym, co widzimy, ale także tym, co słyszymy. Głównym problemem jest transport morski i infrastruktura. Zwierzęta morskie są bardzo wrażliwe na hałas, a zwiększony hałas stanowi dla nich problem, ponieważ dźwięki często są ich podstawową sensoryczną wskazówką do orientacji w morzu.
Cisza leczy. Wskazówki dotyczące eliminacji hałasu wokół nas.
Bez tego, abyśmy sobie zdawali z tego sprawę, cisza, którą każdego dnia sobie zapewnimy, może pomóc w wielu problemach, z którymi się borykamy. Czy to zaburzenia snu, lęki czy minimalizacja stresu. Ale czy wiedzieliście, że na przykład cicha medytacja przyczynia się do rozwoju Waszych interakcji społecznych? Tak, dokładnie tak, konkretnie empatii i współczucia.3
1.) Pozwól sobie na ciszę
Zarezerwuj sobie każdego dnia krótki czas, w którym nie będziesz zakłócany. Możesz zdecydować się wykorzystać ten czas na medytację. Idealnym momentem na to jest wcześnie rano lub przed snem. Zrób sobie przerwę od "hałasu technologii". Unikaj pokusy zapełnienia ciszy włączaniem telewizora, filmów na YouTube, radia czy muzyki itp. Osobiście często wyłączam również dźwięki na telefonie w domu, aby nie przeszkadzały mi przychodzące wiadomości. Zamiast włączać muzykę podczas sprzątania i gotowania w domu, wykonuj te czynności w ciszy. Regularnie i kilka razy dziennie stosuj post hałasu.
2.) Zatyczki do uszu
Jeśli często podróżujesz lub jesteś narażony na hałas, którego nie możesz wyciszyć, polecam zacząć używać zatyczek do uszu. Na początku możesz mieć z tym trudności, ale są one świetnym pomocnikiem w chwilach, gdy nie chcesz być zakłócany lub po prostu pragniesz absolutnej ciszy.
3.) Prawidłowe planowanie - urządzenia w domu.
Najprawdopodobniej jest oczywiste, że na zewnątrz lub w pracy nie zawsze możemy kontrolować, czy jesteśmy wystawieni na hałas. Jednak w domu możesz to kontrolować. Niezależnie od tego, czy chodzi o odkurzacze, zmywarki, pralki czy klimatyzację, spróbuj zaplanować ich użytkowanie na czas, gdy nie będziesz w domu, aby te urządzenia cię nie zakłócały. To samo dotyczy telewizora. Często jesteśmy przyzwyczajeni do oglądania telewizji zbyt głośno, nawet ci, którzy nie mają problemów ze słuchem.
4.) Cicha przestrzeń
Czy mieszkasz w domu czy w mieszkaniu, możesz wydzielić jedno pomieszczenie, które będzie poza zasięgiem głośnych dźwięków. Wiem, że w mniejszym mieszkaniu może to być problem, ale nawet tutaj możesz zostawić za drzwiami pomieszczenia wszystkie urządzenia, które mogą ci przeszkadzać. Częściowym rozwiązaniem mogą być również izolacyjne drzwi przeciwhałasowe.
5.) Zapewnij sobie niezakłócony sen
Niezależnie od tego, czy słyszysz dźwięki w nocy, czy nie, faktem jest, że je słyszymy. W nocy dopuszczalny limit hałasu wynosi 40 decybeli. Mamy unikalną okazję, aby dać naszym zmysłom odpocząć. W sypialni nie powinno się znajdować elektroniki, która mogłaby zakłócać sen. Jednak możesz wpływać na sen także w ciągu dnia, ponieważ jak wykazało badanie z 2015 roku, kilka minut ciszy w ciągu dnia poprawi jakość snu w nocy. 4
Podsumowanie
Hałas ma wpływ zarówno na naszą psychikę, jak i fizyczne samopoczucie. Przyzwyczailiśmy się do ciągłego wystawienia w tle, aż hałas stał się naszym stałym towarzyszem. Szczególnie w miastach doszliśmy do punktu, w którym prawie nie zauważamy otaczającego nas hałasu i jednocześnie nie zdajemy sobie sprawy, jak duży problem sprawia. Niewątpliwie nie wszyscy opuścimy strefę wszystkich czynników zakłócających, ale dzięki powyższym wskazówkom możemy zmniejszyć ich wpływ.
Veronika Halusková
1. MÜNZEL, Thomas, Mette SØRENSEN, Frank SCHMIDT, Erwin SCHMIDT, Sebastian STEVEN, Swenja Kröller SCHÖN a Andreas DAIBER. The Adverse Effects of Environmental Noise Exposure on Oxidative Stress and Cardiovascular Risk. 2018.
2. JAVAD JAFARI, Mohammad, Reza KHOSROWABADI, Soheila KHODAKARIM a Farough MOHAMMADIAN. The Effect of Noise Exposure on Cognitive Performance and Brain Activity Patterns. 2019.
3. GALANTE, Julieta, Ignacio GALANTE, Marie-Jet BEKKERS a John GALLACHER. Effect of kindness-based meditation on health and well-being: a systematic review and meta-analysis. 2014.
4. BLACK PHD, MPH, David S., Gillian A. O’REILLY, BS a Richard OLMSTEAD, PHD. Mindfulness Meditation and Improvement in Sleep Quality and Daytime Impairment Among Older Adults With Sleep Disturbances A Randomized Clinical Trial. 2015.